Ái kỷ là gì? Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Trong thế giới hiện đại, khi con người ngày càng chú trọng đến cái tôi và hình ảnh bản thân, thì có một dạng bệnh lý tâm lý ngày càng phổ biến, đó là “ái kỷ” hay “rối loạn nhân cách ái kỷ”. Đối với nhiều người, “ái kỷ” có thể mang một sắc thái tiêu cực, liên tưởng đến những cá nhân tự phụ, kiêu căng và thiếu sự đồng cảm. Tuy nhiên, ít ai hiểu rõ về nguồn gốc, biểu hiện của ái kỷ là gì? 

Vì thế, trong bài viết hôm nay hãy cùng chúng tôi đi tìm hiểu một cách chi tiết hơn về hội chứng này và những hệ lụy mà rối loạn này có thể gây ra cho cả người mắc phải và những người xung quanh họ như thế nào nhé.

Ái kỷ là gì? Ái kỷ là một bệnh lý được gọi đầy đủ là Hội chứng rối loạn nhân cách ái kỷ, tên khoa học là Narcissistic Personality Disorder – NPD, hay còn được gọi ngắn gọn Narcissism hoặc Narcissist. Đây là một dạng rối loạn nhân cách mà người mắc phải có cảm giác tự yêu bản thân quá mức. Họ luôn mong muốn nhận được sự tôn trọng và ngưỡng mộ từ người khác, nhưng họ lại thiếu sự đồng cảm với người xung quanh. 

Ái kỷ là gì?

Trong cuộc sống, mỗi người đều có những khoảnh khắc tự hào về bản thân, mong muốn được  người khác công nhận và đánh giá cao. Điều này là hoàn toàn tự nhiên và cần thiết để xây dựng lòng tự trọng và sự tự tin. Tuy nhiên, khi những cảm xúc này trở thành một điều ám ảnh, làm lấn át cả khả năng thấu hiểu và quan tâm đến người khác. Thì chúng ta có thể đang đối mặt với một vấn đề tâm lý nghiêm trọng hơn, đó chính là rối loạn nhân cách ái kỷ.

Vậy rối loạn nhân cách ái kỷ là gì? Ái kỷ hay rối loạn nhân cách ái kỷ (Narcissistic Personality Disorder – NPD), tiếng Anh còn được gọi là Narcissism hoặc Narcissist. Đây là một dạng hội chứng rối loạn nhân cách mà người mắc phải sẽ có xu hướng tự yêu bản thân mình quá mức, hay nói ngắn gọn là tự luyến. Những người ái kỷ luôn coi mình là đặc biệt, muốn mọi người phải tôn trọng và ngưỡng mộ mình, nhưng họ lại thiếu sự đồng cảm với mọi người xung quanh.

Theo khảo sát thì tỷ lệ nam giới mắc hội chứng này cao hơn là ở nữ giới và thường bắt đầu ở độ tuổi thanh thiếu niên. Những người bị NPD sẽ có xu hướng tự cao, kiêu căng, ngạo mạn, luôn xem mình là trung tâm của vũ trụ và muốn mọi người phải ngưỡng mộ mình. Tuy nhiên, họ lại thường thiếu khả năng đồng cảm với người khác. Đôi khi, hành vi của họ có thể dẫn đến những mâu thuẫn và rắc rối trong các mối quan hệ xã hội, từ công việc cho đến cuộc sống cá nhân.

Đối với hội chứng rối loạn nhân cách ái kỷ, thì hành động tự kiêu được xem là một dạng bệnh lý nhẹ nhất. Những người tự kiêu thường ra vẻ tự phụ, thích kiểm soát và yêu bản thân một cách thái quá. Những rối loạn nặng hơn có thể bao gồm: rối loạn nhân cách chống đối xã hội, ranh giới, kịch tính,…

Nguồn gốc của hội chứng Narcissism là từ đâu?

Hội chứng Narcissism có nguồn gốc từ thần thoại Hy Lạp cổ đại. Tên gọi của hội chứng này xuất phát từ câu chuyện về Narcissus, một chàng trai trẻ vô cùng đẹp trai, con trai của thần sông Cephissus và nữ thần Liriope. Theo truyền thuyết, Narcissus đã từ chối tình cảm của nhiều người, bao gồm cả tiên nữ Echo. Vì hành động tàn nhẫn này, các vị thần đã quyết định trừng phạt anh.

Một ngày nọ, Narcissus nhìn thấy hình ảnh phản chiếu của mình trên mặt nước và lập tức yêu say đắm chính hình ảnh đó. Anh mê mẩn ngắm nhìn bản thân đến mức không thể rời đi, cuối cùng chết bên cạnh dòng suối. Sau khi Narcissus qua đời, các vị thần đã biến anh thành loài hoa thủy tiên (narcissus), loại hoa mọc lên bên bờ suối nơi anh qua đời.

Câu chuyện về Narcissus cũng chính là nền tảng để mô tả hội chứng ái kỷ trong tâm lý học hiện đại. Với đặc điểm chính là hành vi tự yêu bản thân quá mức, đến mức coi thường và thiếu tôn trọng đối với người khác.

Triệu chứng nhận biết người mắc Hội chứng ái kỷ

Ngày nay, những người trẻ đang có xu hướng mắc hội chứng ái kỷ ngày càng nhiều, vì thế việc nhận diện những người mắc hội chứng này không phải là điều quá khó. Bởi vì, người mắc hội chứng ái kỷ thường biểu hiện một loạt các triệu chứng, có thể nhận diện thông qua hành vi và cách họ tương tác với người xung quanh, ví dụ như:

-Coi mình là trung tâm của vũ trụ: Đây là triệu chứng nổi bật nhất của rối loạn này, người mắc NPD thường cảm thấy mình quan trọng hơn người khác, có tài năng đặc biệt và luôn muốn nhận được sự công nhận từ những người xung quanh. Họ có xu hướng phóng đại thành tích và năng lực của bản thân, đồng thời luôn tin rằng mình xứng đáng với những điều tốt đẹp hơn.

-Mong muốn nhận được sự ngưỡng mộ: Những người mắc ái kỷ thường xuyên tìm kiếm sự ngưỡng mộ từ người khác để có thể củng cố sự tự cao của bản thân. Họ có thể tỏ ra khó chịu, thậm chí tức giận khi không nhận được sự chú ý mà họ mong đợi.

-Thiếu sự đồng cảm: Một trong những triệu chứng đặc trưng của NPD là thiếu khả năng đồng cảm với người khác. Người mắc ái kỷ không bao giờ đặt mình vào vị trí của người khác để hiểu và chia sẻ cảm xúc. Điều này khiến họ thường xuyên hành động một cách lạnh lùng hoặc thậm chí tàn nhẫn, bởi họ không hiểu hoặc không quan tâm đến hậu quả của hành động mình đối với người khác.

-Sống trong ảo tưởng: Những người mắc ái kỷ thường có những suy nghĩ và ảo tưởng về quyền lực, sự thành công hoặc vẻ đẹp hoàn hảo của bản thân. Họ có thể tự tưởng tượng mình là người đặc biệt, xứng đáng với những điều cao cả và từ chối chấp nhận thực tế khi nó không phù hợp với những ảo tưởng của họ.

-Tính ích kỷ và thích thao túng: Người mắc ái kỷ thường xem các mối quan hệ như là phương tiện để đạt được lợi ích cá nhân. Họ có thể thao túng người khác để đạt được mục tiêu của mình mà không quan tâm đến cảm xúc hay nhu cầu của người khác. Những mối quan hệ với người mắc NPD thường rất không phải là mối quan hệ tốt, vì nó bị chi phối bởi sự ích kỷ và lợi dụng của họ.

-Không thích bị phê bình: Những người mắc rối loạn này thường rất dễ bị tổn thương trước những lời chỉ trích, dù là nhỏ nhất. Họ có thể phản ứng mạnh mẽ, thậm chí tấn công ngược lại người đã phê bình mình, hoặc tỏ ra khinh thường và coi thường người khác như một cách để bảo vệ lòng tự ái của mình.

Nguyên nhân nào dẫn đến Rối loạn nhân cách ái kỷ?

Nguyên nhân dẫn đến rối loạn nhân cách ái kỷ vẫn là một chủ đề còn nhiều tranh cãi trong tâm lý học. Tuy nhiên, có một số yếu tố đã được xác định có thể góp phần vào sự phát triển của NPD như di truyền và môi trường sống. Một số nghiên cứu cho thấy yếu tố di truyền có thể liên quan đến rối loạn này. Nếu trong gia đình có người mắc các rối loạn tâm lý, khả năng mắc NPD của một người cũng tăng cao.

Ngoài ra, môi trường sống và giáo dục trong thời thơ ấu cũng đóng vai trò quan trọng trong việc hình thành nhân cách. Những đứa trẻ được nuông chiều, khen ngợi quá mức hoặc những đứa trẻ bị bỏ rơi, bị bạo hành, thiếu tình yêu thương và sự quan tâm, cũng có nguy cơ cao phát triển tính cách ái kỷ. Sự thiếu thốn tình cảm hoặc việc liên tục được ca ngợi quá mức có thể dẫn đến sự phát triển một cái tôi chỉ biết yêu bản thân và thiếu lòng đồng cảm với người khác.

Cách điều trị Hội chứng ái kỷ như thế nào?

Điều trị hội chứng ái kỷ là một quá trình phức tạp và kéo dài, đòi hỏi sự kiên nhẫn từ cả người bệnh lẫn các chuyên gia tâm lý. Mục tiêu của điều trị là giúp người mắc hội chứng này phát triển một cái nhìn thực tế hơn về bản thân, tăng cường khả năng đồng cảm với người khác và cải thiện các mối quan hệ xã hội. Dưới đây là những phương pháp điều trị phổ biến cho rối loạn nhân cách ái kỷ:

Liệu pháp tâm lý (Psychotherapy)

Liệu pháp tâm lý hay còn gọi là liệu pháp nói chuyện, là phương pháp chính được sử dụng để điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ. Qua quá trình trị liệu, người bệnh sẽ dần nhận thức rõ hơn về suy nghĩ, cảm xúc và hành vi của mình. Liệu pháp tâm lý thường bao gồm các buổi tư vấn cá nhân với chuyên gia tâm lý, nơi người bệnh có thể thảo luận về các vấn đề cá nhân trong một không gian an toàn và không bị ai phán xét.

Qua thời gian điều trị, liệu pháp này giúp người bệnh học cách nhận ra những suy nghĩ và niềm tin không thực tế về bản thân và người khác. Thay vì dựa vào sự ngưỡng mộ của người khác, người bệnh sẽ học cách xây dựng lòng tự trọng dựa trên những giá trị thực. Đồng thời, liệu pháp tâm lý giúp người bệnh học cách hiểu và chia sẻ cảm xúc của người khác, từ đó cải thiện mối quan hệ với mọi người xung quanh.

Phương pháp nhận thức hành vi (Cognitive Behavioral Therapy – CBT)

Phương pháp nhận thức hành vi (CBT) là một dạng liệu pháp tâm lý đặc biệt hiệu quả trong việc điều trị rối loạn nhân cách ái kỷ. CBT tập trung vào việc thay đổi các suy nghĩ và hành vi tiêu cực của người bệnh, giúp họ phát triển một cái nhìn thực tế và lành mạnh hơn về bản thân và thế giới xung quanh.

Quá trình điều trị với CBT thường bao gồm ba bước chính:

-Nhận diện suy nghĩ tiêu cực: Người bệnh sẽ học cách nhận ra những suy nghĩ và niềm tin không hợp lý mà họ có về bản thân và người khác. Đây là bước quan trọng đầu tiên để thay đổi cách họ nhìn nhận mọi thứ.

-Thay đổi cách suy nghĩ và phản ứng: Sau khi nhận diện được các suy nghĩ tiêu cực, người bệnh sẽ được hướng dẫn cách thay đổi những suy nghĩ này, học cách phản ứng một cách tích cực và hợp lý hơn trong các tình huống khác nhau.

-Thực hành kỹ năng mới: CBT không chỉ tập trung vào suy nghĩ mà còn giúp người bệnh phát triển các kỹ năng cần thiết để cải thiện các mối quan hệ và quản lý cảm xúc của mình.

Dùng thuốc chống trầm cảm

Trong một số trường hợp, người mắc rối loạn nhân cách ái kỷ có thể trải qua các triệu chứng trầm cảm hoặc lo âu nghiêm trọng, đặc biệt là khi họ không đạt được sự công nhận mà họ mong muốn. Trong những tình huống này, việc sử dụng thuốc chống trầm cảm có thể được cân nhắc như một phần của phác đồ điều trị.

Các loại thuốc chống trầm cảm có thể giúp điều chỉnh tâm trạng và giảm các triệu chứng lo âu hoặc trầm cảm. Tuy nhiên, điều quan trọng cần lưu ý là thuốc không chữa khỏi rối loạn nhân cách ái kỷ mà chỉ giúp giảm bớt các triệu chứng liên quan. Thuốc thường được sử dụng kết hợp với liệu pháp tâm lý để đạt được kết quả tốt nhất.

Hy vọng rằng, sau khi đọc xong bài chia sẻ của Shopkiss đã giúp các bạn hiểu rõ hơn về hội chứng rối loạn nhân cách ái kỷ là gì. Có thể nói, ái kỷ là một rối loạn tâm lý phức tạp, ảnh hưởng sâu sắc đến cách người mắc phải nhìn nhận bản thân và tương tác với thế giới xung quanh. Do đó, nhận biết triệu chứng và có biện pháp điều trị kịp thời có thể mang lại sự thay đổi tích cực, giúp người bệnh tìm lại sự cân bằng và hạnh phúc hơn trong cuộc sống.